پلاستر به‌عنوان لایه‌ای پوششی بر روی سقف ها و دیوارهای داخلی و خارجی اعمال می‌شود. این ماده، که از ترکیب موادی مانند سیمان، گچ، آهک و آب و بعضا افزودنی‌های خاص تشکیل می‌شود، به محافظت از سطوح، بهبود ظاهر و آماده‌سازی برای پوشش‌های نهایی کمک می‌کند. اگرچه پلاستر به‌تنهایی نقش سازه‌ای ندارد، اما در کنار سایر مصالح و با تشکیل سیستم‌های کامپوزیتی، عملکرد، دوام و ایمنی سازه را بهبود می‌بخشد. بررسی دقیق انواع این ماده، مشخصات فنی، زمینه‌های کاربرد و عوامل مؤثر در انتخاب آن، می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های تخصصی‌تر در طراحی و اجرای پروژه‌های ساختمانی کمک کند.
آنچه خواهید خواند
پلاستر چیست؟
پلاستر ترکیبی است که از مواد معدنی مانند گچ، سیمان یا آهک، به همراه آب و گاهی افزودنی‌های اصلاح کننده تولید می‌شود. این ماده پس از اعمال روی سطوح بنایی، بتنی یا بلوکی، طی فرآیند سخت شدن، لایه‌ای مقاوم و یکنواخت ایجاد می‌کند. این ماده به‌عنوان یک پوشش محافظ، از سطوح در برابر رطوبت، گرد و غبار و آسیب‌های جزئی محافظت کرده و بستری مناسب برای رنگ‌آمیزی یا سایر پوشش‌ها فراهم می‌آورد. پیشینه استفاده از ای پوشش به برخی تمدن‌های باستانی بازمی‌گردد. امروزه، پلاسترهای مدرن با ویژگی‌هایی مانند مقاومت در برابر رطوبت و عایق‌بندی صوتی و حرارتی تولید می‌شوند.
معرفی 4 نوع پلاستر
پلاسترهای ساختمانی بر اساس ترکیبات و کاربردها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. انتخاب نوع مناسب به شرایط محیطی، نوع سطح و نیازهای پروژه بستگی دارد.
1. پلاستر گچی
نوع گچی از ترکیب گچ معدنی و آب به‌دست می‌آید و به دلیل سرعت گیرش بالا و ایجاد سطحی صاف، برای فضاهای داخلی خشک مناسب است. این پلاستر وزن سبکی دارد و بار مرده کمی به سازه وارد می‌کند. همچنین، چسبندگی خوبی به سطوح آجری و بتنی ارائه می‌دهد. با این حال، به دلیل حساسیت به رطوبت، استفاده از آن در محیط‌های مرطوب مانند حمام یا نمای خارجی مناسب نیست. نوع گچی به دلیل ساختار متخلخل، عایق نسبی صدا و حرارت بوده و در برابر آتش مقاومت خوبی دارد.
2. پلاستر سیمانی
پلاستر سیمانی از ترکیب سیمان، ماسه و آب تشکیل شده و به واسطه مقاومت در برابر رطوبت و شرایط جوی، برای سطوح خارجی و فضاهای مرطوب مانند آشپزخانه‌ها و سرویس‌های بهداشتی کاربرد دارد. این پلاستر در سیستم‌هایی مانند نمای عایق حرارتی (ETICS) و وال مش به‌عنوان لایه تثبیت‌کننده و بستری برای نصب توری‌های فایبرگلاس استفاده می‌شود و مقاومت فشاری قابل‌قبولی ارائه می‌دهد. هرچند وزن و زمان گیرش آن نسبت به نوع گچی بیشتر است، اما مقاومت فشاری بالاتر و دوام بیشتر، آن را به گزینه‌ای مناسب برای پوشش‌دهی سطوح خارجی و محیط‌های مرطوب تبدیل کرده است.
پلاستر آهکی
نوع آهکی حاصل ترکیب آهک هیدراته، ماسه و آب است و به‌دلیل ویژگی هایش، گزینه‌ای سازگار با محیط زیست محسوب می‌شود. این نوع پلاستر با قابلیت تبادل رطوبتی از طریق جذب و آزادسازی بخار آب، به تنظیم رطوبت نسبی فضاهای داخلی کمک می‌کند. خاصیت قلیایی آهک نیز مانع رشد قارچ‌ها، کپک‌ها و سایر عوامل زیستی مخرب می‌شود.
4. پلاستر ضد آب
نوع ضد آب، که با افزودنی‌های پلیمری و شیمیایی تولید می‌شود، برای محیط‌هایی با رطوبت بالا و سطوحی با تماس دائمی یا متناوب با آب مانند مخازن آب، استخرها و نماهای خارجی طراحی شده است. این پلاستر آماده نیازی به مخلوط سازی پیچیده ندارد و چسبندگی قوی به سطوح مختلف دارد. با وجود مقاومت در برابر نفوذ آب، هزینه بالاتر و دوام کمتر نسبت به نوع سیمانی، کاربرد آن را به پروژه‌های خاص محدود می‌کند.
کاربردهای پلاستر چیست؟
پلاستر در کنار سایر مصالح، کاربردهای متعددی در پروژه‌های عمرانی دارد. برخی از این کاربردها عبارتند از:
- محافظت از سطوح: انواع سیمانی و ضد آب از دیوارها در برابر رطوبت، باد و تابش خورشید محافظت کرده و از فرسایش مصالح جلوگیری می‌کنند.
- ایجاد بستر برای پوشش نهایی: با یکنواخت‌سازی سطوح، شرایطی مناسب برای اجرای رنگ، کاغذ دیواری یا انواع پوشش‌های تزئینی فراهم می‌سازد.
- کاهش انتقال حرارت و صدا: برخی پلاسترها، به‌ویژه انواع گچی و آهکی، به‌دلیل ساختارشان، به‌طور نسبی در کاهش انتقال حرارت و صدا مؤثر هستند. البته این ویژگی به عوامل دیگری مانند ضخامت اجرا و نوع سطح بستگی دارد.
- نقش در سیستم‌های کامپوزیتی: در سیستم وال مش، این ماده با توری فایبرگلاس ترکیب شده و به مهار دیوارهای غیرسازه‌ای در برابر نیروهای جانبی مانند باد و زلزله کمک می‌کند.
- کاربرد در نمای اتیکس: نوع سیمانی به‌عنوان لایه نهایی در سیستم‌های عایق حرارتی خارجی استفاده می‌شود. این مورد یکی از رایج ترین موارد استفاده از نوع سیمانی محسوب می‌شود.
نقش پلاستر در سیستم‌های کامپوزیتی
پلاستر در سیستم‌های کامپوزیتی مانند وال مش و FRCM به‌عنوان یک جزء مکمل عمل می‌کند و به بهبود عملکرد لرزه ای دیوارهای غیرسازه‌ای کمک می‌کند. سیستم وال مش روشی نوین برای مهار دیوارهای غیرسازه‌ای در برابر نیروهای جانبی، مانند زلزله یا باد است. این سیستم از ترکیب توری فایبرگلاس (نوع مقاوم به قلیا AR یا نوع معمولی E-glass) و پلاستر (سیمانی یا گچی) تشکیل شده و جایگزینی اقتصادی و کارآمد برای وال پست‌های فلزی است. طراحی و اجرای وال مش مطابق پیوست ششم استادارد 2800 انجام می‌گیرد. پلاستر در این سیستم به‌عنوان چسباننده عمل کرده و توری فایبرگلاس را در جای خود تثبیت می‌کند. مراحل اجرا وال مش شامل:
- آماده‌سازی سطح: تمیزکاری سطح دیوار، حذف آلودگی‌ها، و ترمیم ترک‌ها یا ناصافی‌ها.
- نصب توری فایبرگلاس: توری AR به دلیل مقاومت بالا در برابر محیط قلیایی برای نوع سیمانی مناسب است، در حالی که توری E-Glass برای نوع گچی توصیه می‌شود. این توری باید با روش مناسب نصب شود.
- اعمال پلاستر: اجرای آن به‌صورت دو لایه (زیرین و رویی) انجام می‌شود به‌نحوی که توری را به‌طور کامل در بر بگیرد و در آن محصور شود.
معیارهای انتخاب پلاستر مناسب
انتخاب نوع مناسب این ماده در پروژه‌های ساختمانی، به عوامل متعددی بستگی دارد. مهم‌ترین این معیارها عبارت‌اند از:
- شرایط محیطی: در فضاهای مرطوب یا در معرض آب، مانند سرویس‌ها، نماهای بیرونی و زیرزمین‌ها، استفاده از نوع سیمانی یا ضدآب توصیه می‌شود. در مقابل، نوع گچی برای محیط‌های داخلی خشک و کنترل‌شده مناسب‌تر است.
- نوع بستر: سطوح بتنی، به دلیل خواص فیزیکی خود، بهتر با نوع سیمانی هماهنگ هستند؛ در حالی که سطوح آجری یا بلوکی، سازگاری بیتشری با نوع گچی دارند.
- نیازهای عملکردی: در صورتی که کاهش انتقال حرارت یا صدا اهمیت داشته باشد، انواع آهکی یا گچی به دلیل ساختار خود، گزینه بهتری هستند. اگر مقاومت فشاری مد نظر باشد، نوع سیمانی ارجحیت دارد.
- سازگاری با سیستم‌های تقویتی: در سیستم‌هایی مانند وال‌مش، پلاستر باید دارای مقاومت فشاری کافی باشد و با نوع توری مورد استفاده(AR یا E-glass) سازگاری کامل داشته باشد.
- هزینه و سهولت اجرا: انواع گچی و سیمانی از نظر هزینه اولیه و اجرای ساده‌تر، اقتصادی محسوب می‌شوند. در مقابل، انواع ضدآب و اصلاح‌شده پلیمری، به‌رغم عملکرد بالاتر، دارای هزینه بیشتری بوده و نیازمند دقت اجرایی بالاتری هستند.
مراحل اجرای پلاستر
- آماده‌سازی: پاکسازی سطح از آلودگی‌ها و ترمیم ناهمواری‌ها.
- پلاستر زبره: اعمال نوع سیمانی برای زیرسازی.
- پلاستر نرمه: اعمال نوع گچی برای دستیابی به سطح صاف.
- پرداخت نهایی
- خشک شدن
نقش پلاستر در عملکرد سازه‌ها
این ماده به‌عنوان یک جزء مکمل، به بهبود عملکرد سازه‌ها در موارد زیر کمک می‌کند:
- محافظت در برابر رطوبت:انواع سیمانی و ضد آب از فرسایش مصالح جلوگیری می‌کنند.
- مقاومت مکانیکی: نوع سیمانی در برابر ضربه و سایش مقاوم‌اند.
- ایمنی در برابر آتش: انواع گچی و آهکی دیرسوز بوده و ایمنی را بهبود می‌دهند.
- نقش در سیستم‌های کامپوزیتی: پلاستر در وال مش و FRCM به تثبیت شبکه‌های الیافی و توزیع تنش‌ها کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
پلاستر ساختمانی، اگرچه به‌تنهایی نقشی در سازه ندارد، اما به‌عنوان یک جزء مکمل، به محافظت از سطوح و آماده‌سازی برای پوشش‌های نهایی کمک می‌کند. انتخاب نوع مناسب و اجرای صحیح آن، نیازمند توجه به شرایط پروژه و استانداردهای مربوط است. سیستم‌های وال مش و FRCM با استفاده از پلاستر، عملکرد دیوارهای غیرسازه‌ای را بهبود می‌دهند. شرکت سازند با ارائه مصالح با کیفیت و خدمات تخصصی ، آماده پشتیبانی از پروژه‌های شما با مشاوره حرفه‌ای و تأمین محصولات متناسب است. برای اطلاعات بیشتر، به وب‌سایت شرکت سازند مراجعه کنید.